Ölçek Kullanma/Geliştirme Politikası
GSSB – Global Social Sciences Bulletin dergisi bilimsel araştırmalarda kullanılan ölçekler için ölçeğin orijinal sahibinin haklarının korunmasına önem vermektedir. Ölçek sahibi, geliştirdiği ölçek için izin alınmasını şart koşmuşsa ya da ölçeğin kullanımı için bir sınırlama getirmişse yazarların makale yüklemeden önce ölçek kullanım izni almaları gerekmektedir. Genel olarak da yazarların ölçeğin gerçek sahibinden yazılı izin alınması önerilmektedir. Ancak bilim dünyasına kazandırılan ölçek için bir sınırlama ya da izin şartı konulmamış ise bu konuda yazarların serbestliği bulunmaktadır. Telif/patent hakkı vd. hususlarda her türlü sorumluluk yazar(lar)a aittir. Dergiye yüklenen her makalenin bu konuda gerekli izne sahip olduğu kabul edilir.
Yazar(lar) kullandıkları ya da uyarladıkları ölçeğin orijinal kaynağına bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapmak ve yayın kaynakçasında göstermek zorundadır. Yine ölçek ile ilgili kullandığı diğer veriler için de atıf gösterilmesi gerekir. Bu hususlarda yazar(lar)ın aşağıdaki kurallara uyması gerekmektedir.
Hazır Ölçek Kullanımı: Makale yazar(lar)ı veri toplamak amacıyla başkası tarafından hazırlanmış bir anket (hazır ölçek) kullanacak ise ölçeğin gerçek sahiplerinden izin almaları gerekir. Söz konusu izin aşağıdaki şekillerde olabilir;
- Ölçek izin formu doldurulması
- Yazılı izin belgesi alınması
- E-posta vb. yazışmalar ile izin alınması (görsellerinin yüklenmesi gerekir)
- Genel izin beyanını belirtir herhangi bir döküman
- Genel ölçek paylaşma platformlarında yer alanlar için link
- Telif vb. unsurlardan muaf olunduğu gösterir/açıklayan doküman
- Diğer bilgi, belge, link vs.
Bu hususlardaki hukuki, etik, bilimsel vb. sorumluluklar tamamen yazar(lar)a aittir. Makalenin yazar(lar)ı tarafından yapılan bildirim dergi sistemi ve diğer arşiv kayıtlarında saklanır. Makale yayınlanmadan önce “Sonuç – Kaynakça” bölümleri arasında özet bildirim metni içerisinde ölçek izin bilgisine kısaca yer verilir.
Ölçek Geliştirme / Uyarlama: Bir ölçeğin orijinal dilinden başka bir dile çevrilmesi ya da bir ölçeğin yeni şartlara/durumlara göre yeniden güncellenmesi durumları ile yeni bir ölçek geliştirme çalışmalarında bazı bilimsel kurallara önem verilmesi gerekmektedir. Dergiye gönderilecek tüm ölçme aracı geliştirme ve uyarlama çalışmalarının aşağıda açıklanan kurallara uyması beklenmektedir. Gerekli kurallara uymayan çalışmalar, inceleme sürecine alınmadan editörler tarafından reddedilecektir. Buna göre;
- Makale, orijinal formdan (aracın geliştirildiği dil) örnek öğeler içermelidir.
- Tam ölçüm aracı, hakemler tarafından incelenmek üzere ayrı bir dosya olarak gönderilmelidir.
- Aracın ölçmeyi amaçladığı yapı, yazının giriş bölümünde ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır.
- Literatürde benzer özellikleri ölçmek için geliştirilmiş başka araçlar varsa, makale kendi farklılığını, üstünlüğünü ve sınırlılıklarını diğer araçlardan alıntı yaparak açıklamalıdır.
- Kullanılan veri analizlerine ilişkin varsayımların karşılanıp karşılanmadığı açıklanmalıdır.
- Ölçme aracının güvenirlik kanıtları için
- Birden fazla güvenilirlik kanıtı verilmelidir.
- Çok boyutlu ölçme araçlarında, altında yatan varsayımlar nedeniyle, tam ölçme aracı için Cronbach Alpha katsayısının yanı sıra Bileşik Güvenilirlik katsayısı da rapor edilmelidir.
- Bildirilen geçerlilik kanıtları için;
- İçerik ve yapı geçerliliği kanıtlarını dâhil etmek zorunludur.
- Yapı geçerliliğini kanıtlamak için sadece faktör analitik tekniklerin değil, hipotez testlerinin de yapılması beklenmektedir.
- Geliştirilen ölçeklerin ölçüm değişmezliklerinin de süreçte test edilmesi önerilmektedir.
- Yapı geçerliğinin ispatı için faktör analitik teknikleri kullanıldığında;
- Öncelikle açımlayıcı faktör analizi yapılmalı ve ölçme aracının ölçtüğü yapı ile teorik yapı karşılaştırılmalıdır.
- Açımlayıcı faktör analizi yapılırken temel bileşenler analizi dışındaki faktör çıkarım teknikleri tercih edilmelidir.
- Ölçme aracı maddelerinin puanlanmasına uygun korelasyon matrisi kullanılmalıdır.
- Faktör sayısına karar verilirken kullanılan yöntem açıklanmalıdır.
- Faktör yükü ve ortak varyansa katkı kriterleri belirtilmelidir.
- Açımlayıcı faktör analizi sonucunda oluşan form başka bir grupta uygulanarak doğrulayıcı faktör analizi yapılmalı ve yapının başka bir grupta da kontrol edildiği kanıtlanmalıdır.
- Ölçme aracı başka bir kültürden uyarlanmışsa;
- Aracın orijinal halinin geliştiricilerinden alınan izin belgelenmeli ve sisteme yüklenmelidir.
- Araç tarafından ölçülen yapının uyarlanmış kültürde bulunduğuna dair kanıtlar dahil edilmelidir.
- Yeni bir ölçme aracı geliştirmek yerine neden uyarlamaya karar verildiği açıkça gerekçelendirilmelidir.
- Ölçme aracının ölçmeye çalıştığı yapının faktör yapısı kesin olduğundan doğrulayıcı faktör analizi yapılmalı ve ölçeğin orijinal formuna sadık kalınmalıdır. Ölçek maddelerinde değişiklik yapılacaksa ölçeğin özgün formunu geliştirenlerden buna göre izin alınmalıdır.
- Doğrulayıcı faktör analizi için varsayımlar test edilmeli ve ilgili kanıtlar sağlanmalıdır.
- Doğrulayıcı faktör analizi için hangi tahmin yönteminin kullanıldığı, değiştirilip değiştirilmediği gerekçelendirilmeli ve hangi uyum indekslerinin kullanılacağı açıklanmalıdır.
- Yapılan tüm analizler için yazılım ve sürüm numaraları sağlanmalıdır.
- Dergimizde yayınlanan ölçek uyarlama/geliştirme makaleleri için yazarlara söz konusu ölçeklerin diğer araştırmacılar tarafından daha sonra da kullanılması için izin vermeleri tavsiye edilmektedir. Yazar(lar)ın izin vermesi durumunda, ilgili "izin verme" açıklaması makale yayınlanmadan önce “Sonuç – Kaynakça” bölümleri arasında özet bildirim metni içerisinde belirtilir.